Subserie 03 - Síntese informativa

O Consello de Galiza foi un organismo político fundado en 1944 en Montevideo por catro diputados galeguistas no exilio, Castelao, Suárez Picallo, Alonso Ríos e Elpidio Villaverde.
Creouse oficialmente en Montevideo (Uruguai), porque as condicións políticas, que nese intre acontecían na Arxentina, non eran as axeitadas. Mais, en realidade, constituíse en Bos Aires, na casa do galeguista Manuel Puente.
O contexto da súa creación encádrase na última fase da II Guerra Mundial, na que aparece clara a hexemonía aliada. O derrubamento do réximes fascistas conlevaba tamén, con toda probabilidade, a caída de franquismo e a reinstauración da III República. Polo tanto, era preciso que as nacións periféricas do estado español elaborasen unha estratexia axeitada para a nova coxuntura que se presentaba. O goberno vasco reconstituírase en1942 en Estados Unidos, dirixido por José Antonio Aguirre, e en Londres creárase xa en 1940 o Consell Nacional Catalá, rexentado por Carles Pi Sunyer. Nesta coxuntura José Antonio Aguirre escribiulle unha carta a Castelao o 2 de marzo de1944, na que o animaba para constituír unha institución poltíca de Galiza no exilio, que representase a vontade do pobo galego.
Castelao trasladouse en maio de 1944 a Montevideo, onde residía Lois Tobío, avogado experto en dereito e diplomacia, para consultar con él o artellamento xurídico do futuro Consello, como un corpo de dirección política, integrado por catro diputados galeguistas para defender como fideicomisarios a vontade política de Galiza, expresada nas últimas eleccións republicanas e no plebiscito do estatuto galego, celebrado o 29 de xuño de 1936. Esta institución sería a salvagarda da vontade democrática, republicana e autonomista do pobo galego. O Consello equiparaba políticamente aos galegos cos vascos e cataláns para asinar a nivel de tres Gobernos o pacto de Galeuzca.