Entidade colectiva

Sociedad de instrucción y apoyo Sada y sus contornos

• Sada y sus contornos en Nueva York

1913-05-19 ata os anos 80 do pasado século

Esta sociedade foi fundada polos emigrantes naturais do concello de Sada residentes na cidade de Nova York, coa finalidade principal de «crear escolas neutras e laicas en Sada».
Como fundadores desta nova entidade podemos citar a Ramón Mosteiro –que foi o seu primeiro presidente–, José M. Carregal, Juan A. López, José A. Roel, Juan Barreiro, Vicente Sánchez, Antonio Fernández Pita e Dionisio Vecino. Todos eles conseguiron implicar no proxecto ao pequeno colectivo de sadenses que alí vivían.
No seu primeiro regulamento social, con data de 1914, aparecían especificados os seus fins xerais: «Difundir y mejorar la enseñanza elemental en el referido término municipal así como también propagar y dar a conocer los fines y principios del raciocinio natural por medio de un sistema educativo y neutro, el cual estará basado en un plan de enseñanza moderno, verdadero y natural, libre de errores y prejuicios dogmáticos y sectaristas [...]. La Sociedad admitirá en sus planteles de enseñanza a todos los niños de ambos sexos que se justifique carecen de recursos pecuniarios, así como también a los que residan en los Ayuntamientos colindantes de Bergondo y Oleiros. Dotará de casa-escuela a la capital, parroquias y aldeas del Ayuntamiento de Sada».
En 1920, comezaron as xestións para a construción do edificio escolar, das cales se ocupou unha delegación da sociedade en Sada. Ese mesmo ano mercouse un soar na vila coas 1500 pesetas enviadas dende Estados Unidos.
Ao longo dos anos, a sociedade organizou numerosas actividades e festas co fin de recadar fondos para a construción do colexio e para a dotación deste de mobiliario e material educativo. Por exemplo, en 1925, aparece na prensa da colectividade a noticia de que as sociedades Sada y sus contornos e Club Coruña organizaran unha Fiesta de la Flor, coa que recadaron 1120 dólares, destinados a partes iguais ao Sanatorio Marítimo de Oza e ás obras do edificio escolar que se estaba a facer na vila de Sada. Ademais, fixeron outras doazóns de carácter solidario e benéfico coa súa localidade de orixe: en 1924 enviaron máis de 3000 pesetas para mercarlles víveres de primeira necesidade para os damnificados por un temporal e para os pobres do concello, e tamén deron axudas puntuais para casos de extrema necesidade.
En 1927, despois de numerosas trabas burocráticas, inaugurouse a escola, que dispoñía de catro aulas e dunha biblioteca doada pola sociedade arxentina Pro-Escuelas Unidos de Sada. Esta biblioteca denominouse República Argentina e contaba con abundantes fondos bibliográficos de literatura, teatro, historia e xeografía arxentinas. Ademais, a sociedade pagáballes aos alumnos máis pobres a roupa, o calzado e a comida; tamén custeaba o soldo dos mestres.
Coa Guerra Civil, o edificio escolar foi incautado e pechado.
Os poucos socios que tiña a entidade nos anos 40 e a imposibilidade de continuar co seu labor en Sada levaron a que se integrase nunha entidade maior que acollía a maioría dos galegos que vivían na cidade de Nova York: a Casa Galicia de Unidad Gallega, que tiña como finalidade principal darlles apoio mutuo e recreativo a todos os galegos residentes na cidade.
Os últimos socios reuníanse habitualmente no bar Castilla, propiedade de Ramón Castilla, quen foi o depositario dos fondos sociais.
Na década dos 80, xa practicamente sen socios, foi disolta como entidade e os seus fondos doados á Universidade de Columbia, onde se colocou unha placa de recoñecemento, lembrando este acto de xenerosidade.

América
Estados Unidos
Nova York
Sada

Asociación civil de emigrantes

Instrutivas, culturais e recreativas

ES GA 15078 ACCG

NOGADA

Borrador

Parcial

• galego

• latino

Bases de datos do AEG
Web "as escolas da emigración": http://mapas.consellodacultura.gal/escolas/?escola=Escolas+Sada+y+sus+contornos