Subseries 01 - Asociación Residentes de Salvatierra de Miño en la República Argentina

Esta sociedade agraria e instrutiva foi creada por iniciativa dun grupo de emigrantes naturais da comarca de Salvaterra residentes na República Arxentina. Entre eles podemos citar a Clemente López, Laureano Puente, Manuel Puente e Francisco Ojea Aldir, que defendían ideais socialistas e laicos.
Deciden crear a sociedade para acoller os veciños alí residentes e proporcionarlles socorros e axudas para os máis necesitados, ademais de fomentar a construción de centros educativos e de progreso no seu distrito natal, tal como se recolle nos seus primeiros estatutos: «Art. 2º: socorrer moral y materialmente a sus asociados, en casos de enfermedad, muerte y repatriarlos si quedaran inútiles; Art. 3º: propender al progreso del distrito y bienestar de sus habitantes elevando su capacidad intelectual y dignificación moral, por medio de la escuela, de la organización social y de la cooperación colectiva».
En 1926, organizaron un gran festival artístico a beneficio do seu proxecto para construír un edificio social na súa localidade. Neste edificio tamén debía funcionar unha cooperativa agrícola, de créditos e consumos; e ser a sede dos sindicatos agrícolas da comarca. Así mesmo, habilitaron varias dependencias como aulas para impartirlles clases aos nenos e nenas da zona. Cos cartos obtidos mercaron, ao ano seguinte, un soar valorado en 2487 pesos.
O 15 de xullo de 1928, inaugurouse o edificio da Casa do Pobo, no que se instala, ademais da escola, unha cooperativa como apoio aos labregos da comarca, para que conseguisen abaratar os prezos dos produtos e da maquinaria agrícolas.
Esta sociedade tivo un forte ideario agrarista e progresista e colaborou activamente na defensa deste movemento na súa comarca con doazóns pero tamén co seu apoio solidario a calquera tipo de reivindicación dos campesiños: axudou á Sociedade Agraria de Cristiñade, que fora multada por soster unha escola rural, ou aos afectados pola traxedia de Guillarei.
En 1936, fusionouse coa entidade "Hijos de Fornelos y anexos" e pasou a denominarse "Asociación de Residentes de Salvatierra de Miño en la República Argentina", que hoxe segue a funcionar.
En 1940, tivo un cambio nas súas finalidade e centrouse na axuda mutua e na organización de actividades recreativas e culturais, tal como se recolle no regulamento social: «nuestros Estatutos han sido reformados y ha quedado abolida toda clase de política, como así el envío de dinero a España, salvo que alguna familia solicitara ayuda, en cuyo caso la resolución se haría en asamblea. Se comenzará a reunir dinero para comprar un campo para recreo y esparcimiento de nuestros hermanos en la Argentina».